1 Για ένα σχολείο ελεύθερο, ανοικτό και συνεργατικό
Παιδαγωγική Ομάδα «Το Σκασιαρχείο. Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας»
H Παιδαγωγική Ομάδα «Το Σκασιαρχείο. Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας» με τις δράσεις της υποστηρίζει τις παρακάτω προτάσεις για ένα σχολείο ελεύθερο, ανοικτό και συνεργατικό:
Ένα δημόσιο σχολείο ελεύθερο και ανοικτό
που θα υποδέχεται, θα σέβεται και θα αναγνωρίζει ισότιμα το κάθε παιδί και τα δικαιώματά του ανεξάρτητα από την κοινωνική του θέση, την καταγωγή ή τη θρησκεία του
όπου τα παιδιά θα βιώνουν τη χαρά της πρωτοβουλίας, της ελεύθερης επιλογής, της δημιουργίας και του οράματος για την βελτίωση της ζωής τους μέσα από τη μάθηση και την εργασία τους στο σχολείο
όπου δάσκαλοι και μαθητές θα συν-εργάζονται για την ανάπτυξη της κριτικής συνείδησης των μαθητών και με σκοπό την κοινωνική τους χειραφέτηση 1
όπου θα αναπτύσσονται καθημερινά στη σχολική ζωή η ελευθερία, η δημοκρατία, η συνεργασία, η αλληλεγγύη, η ισότητα και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα –όχι ως γνώση αλλά ως βίωμα.
Ένα σχολείο δημοκρατικό
όπου η τάξη και το σχολείο να λειτουργούν ως κοινότητα. Μέσα στην τάξη ως κοινότητα, θα αναπτύσσεται το δημοκρατικό πνεύμα και η ενδυνάμωση αξιών όπως ο αλληλοσεβασμός, η υπευθυνότητα, η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια. (Τεχνικές για την υποστήριξη του ελεύθερου, ανοικτού και δημοκρατικού σχολείου περιγράφονται παρακάτω.)
Ένα σχολείο με Παιδαγωγικές Τεχνικές, Εργαστήρια και υποδομές για την ανάπτυξη της ελεύθερης έκφρασης, της επικοινωνίας, των δράσεων, του πολλαπλού εγγραμματισμού και της πολιτειότητας2
με το Τυπογραφείο – όπου τα παιδιά εκδίδουν σχολικά έντυπα, εφημερίδα τάξης και Μικρά βιβλία και γράφουν για να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν, να διαβαστούν από πραγματικό κοινό
με τον Κινηματογράφο, όπου οι μαθητές καλλιεργούν τον οπτικοακουστικό εγγραμματισμό και εκφράζουν τις ιδέες τους μέσα από την τέχνη, αναπτύσσουν τη φαντασία τους και δημιουργούν
με την διασχολική αλληλογραφία και τη διαδικτυακή επικοινωνία τάξεων, όπου τα έργα των μαθητών έχουν πραγματικούς αποδέκτες, ξεπερνούν τα όρια της τάξης τους διότι ανταλλάσσονται με συνεργαζόμενες τάξεις και δημοσιεύονται
με τη Βιβλιοθήκη ως κεντρικό και ζωτικό μέρος κάθε σχολείου με βιβλία από και για τους μαθητές
με τα Εργαστήρια Τέχνης – ζωγραφική, θέατρο, χορός - για να αναπτύσσεται η φαντασία, η δημιουργικότητα, η έκφραση των παιδιών
με τα Συμβούλια – Συμβούλιο τάξης και Συμβούλιο σχολικής κοινότητας - που θα είναι θεσμοί - θεμέλια της λειτουργίας του σχολείου σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης για την ανάπτυξη της συλλογικής ευθύνης και της πολιτειότητας, για την επίλυση προβλημάτων, την πειθαρχία και την πρόληψη κατά της βίας στο σχολείο
με το Σχολικό Συνεταιρισμό σε κάθε σχολείο που θα εποπτεύεται από ένα Εθνικό Γραφείο Σχολικών Συνεταιρισμών για την ανάπτυξη και ενίσχυση των δημιουργικών έργων και δράσεων.
Εδώ η συν-εργασία θα αποτελεί μια ενεργή δράση για τη κοινότητα και το κοινωνικό σύνολο. Το σχολείο μέσα από τις εργασίες των μαθητών θα παράγει γνώση και πολιτισμό για τη γειτονιά, την κοινότητα και την κοινωνία.
Ένα σχολείο της συνεργασίας χωρίς ανταγωνισμό
με την υποστήριξη της τάξης ως κοινότητα, όπου οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλους και ευθύνες, βιώνουν το σχολείο τους ως υπόθεση συλλογική και δική τους3
με έμφαση στα ατομικά και συλλογικά Σχέδια εργασίας – δράσης που έχουν νόημα για τους ίδιους τους μαθητές
με τη συνεργατική μάθηση, την ενσωμάτωση όλων των μαθητών και την αλληλοβοήθεια σε θετικό κλίμα χωρίς ανταγωνισμό. Ένα σχολείο πολιτιστικό πολύκεντρο με συνέργεια πολλών ενηλίκων
χωρίς κάγκελα, ανοικτό τα απογεύματα και τα Σαββατοκύριακα για δράσεις σε συνεργασία με φορείς και δίκτυα, ανοικτό, δημόσιο και λαϊκό όπου θα συνεργούν εκτός από τους δασκάλους και γονείς και οι άνθρωποι του πολιτισμού και της τέχνης, των Μέσων ενημέρωσης, των Δικτύων της πόλης, των δομών υγείας, πρόληψης, του αθλητισμού, της σίτισης.
Ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινότητα
με ξεχωριστή αρχιτεκτονική που θα συνδέει την τάξη με την αυλή και την κοινότητα. Το σχολείο θα συνδέεται με δράσεις και διαδρομές στους χώρους της πόλης και θα αποτελεί μια «νήσο» από κτίρια τα οποία διευρύνουν τα όρια του4
με έμφαση στις διαδρομές μέσα κι έξω από το σχολείο, από το σχολείο προς την κοινότητα, στους περιπάτους και τις επισκέψεις και φιλικό στις οικολογικές διαδρομές στην πόλη με ποδήλατα.
Εδώ, οι μαθητές θα εξοικειώνονται με το δημόσιο χώρο και θα αντιλαμβάνονται ότι τους αφορά. Με τις δράσεις και τη συμμετοχή στα κοινά5 θα συν-διαμορφώνουν το περιβάλλον τους.
Η πρόταση της Παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο» θέτει ως κύριο στόχο στην εκπαίδευση την ανάπτυξη των δεξιοτήτων έκφρασης, επικοινωνίας και συνεργασίας με έμφαση στη συλλογική εργασία, την υπεύθυνη συμμετοχή και τον ενεργό ρόλο του μαθητή και στον καθοδηγητικό ρόλο του δασκάλου. Τα εργαλεία και οι μέθοδοι διδασκαλίας προτείνεται να επιλέγονται με αυτό το κριτήριο και με αυτόν τον κύριο στόχο.
Το μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών που υποστηρίζει τις δράσεις της Παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο» και συντάσσεται με την παραπάνω πρόταση για την εκπαίδευση, έχει ικανότητες και εμπειρία και είναι σε θέση να ξεκινήσει και να υποστηρίξει την εισαγωγή της στο ελληνικό δημόσιο σχολείο.
Προϋπόθεση για την εφαρμογή της παραπάνω πρότασης στο ελληνικό σχολείο είναι η υποστήριξη και η ενθάρρυνση της πολιτείας – της διοίκησης και της καθοδήγησης μέσω των προγραμμάτων σπουδών και των σχολικών συμβούλων – καθώς και η στενή συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς σε Γαλλία και Κύπρο και τα ελληνικά Πανεπιστήμια για την οργάνωση σταθερής ειδικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.
1 Για τη δημιουργία κριτικής συνείδησης, που κατανοεί τα κοινωνικά προβλήματα και ενεργοποιεί την κοινωνική δράση με σκοπό την κοινωνική χειραφέτηση, βλ. Κριτική παιδαγωγική, P. Freire.
2 Βλ. Τεχνικές Παιδαγωγικής Φρενέ: Τυπογραφείο, Κινηματογράφος, Βιβλιοθήκες, Αλληλογραφία, Συμβούλια, http :// skasiarxeio.wordpress.com.
3 Γίνονται υπεύθυνοι των εργαστηρίων, της βιβλιοθήκης, της σύνταξης των σχολικών εντύπων, της διοργάνωσης των συμβουλίων των μαθητών, του ποτίσματος, της ανακύκλωσης, της τήρησης των κανόνων της τάξης. Οι λεγόμενοι «Κανόνες της ζωής» της τάξης και του σχολείου διαπραγματεύονται και συναποφασίζονται με τα Συμβούλια που γίνονται εβδομαδιαίως και είναι υπόθεση των μαθητών (βλ. Παιδαγωγική Φρενέ)
4 Για την αρχιτεκτονική και το σχολείο της κοινότητας, βλ. Χ. Μπαλτάς «Για ένα σχολείο της κοινότητας», http://skasiarxeio.wordpress.com. 5 Στόχος είναι η συμμετοχή των μαθητών στα κοινά με τα Δημοτικά Συμβούλια των Μαθητών όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (βλ.Παιδαγωγική του Reggio) και τη Βουλή των παιδιών και των Εφήβων.